Tuyến trùng hại cà phê là một trong những vấn đề nghiêm trọng mà bà con trồng cà phê thường xuyên gặp phải. Loài sinh vật nhỏ bé này sống ẩn dưới lòng đất, nhưng lại gây tổn thương nặng nề cho bộ rễ, khiến cây cà phê còi cọc, vàng lá, giảm năng suất và chất lượng hạt.
Đặc biệt, bệnh do tuyến trùng rất khó phát hiện ở giai đoạn đầu, khiến việc phòng trừ trở nên tốn kém và mất thời gian.

Tuyến trùng gây hại cho cây cà phê

Trong bài viết này, Qtashi  sẽ cùng bà con tìm hiểu chi tiết về đặc điểm, tác hại và các biện pháp phòng trị tuyến trùng hại cà phê hiệu quả nhất hiện nay.

Đặc điểm tuyến trùng hại cà phê

Đặc điểm hình thái

Tuyến trùng là sinh vật thuộc ngành giun tròn, có hình dạng giống sợi chỉ, trong suốt và có kích thước cực nhỏ, chỉ có thể quan sát bằng kính hiển vi. Cả tuyến trùng đực và cái đều có thể ký sinh và gây hại cho cây cà phê.

Loài này còn có thể gây hại cho nhiều cây trồng khác như hồ tiêu, sầu riêng, lúa, ngô… nên là một đối tượng dịch hại đáng lo ngại trong nông nghiệp.

Tuyến trùng trên cây cà phê được chia thành ba nhóm chính:

  • Tuyến trùng nội ký sinh: Xâm nhập sâu vào trong rễ, chích hút tế bào khiến rễ phình to và tạo nốt sần, làm cản trở quá trình trao đổi chất.
  • Tuyến trùng ngoại ký sinh: Sống ngoài rễ, chích hút dinh dưỡng từ bên ngoài làm rễ thối nhũn, yếu dần.
  • Tuyến trùng bán nội ký sinh: Chỉ đưa một phần cơ thể vào rễ để hút dinh dưỡng, phần còn lại ở ngoài đất.

Cả ba nhóm tuyến trùng đều gây tổn thương hệ rễ, khiến cây khó hấp thu nước và chất dinh dưỡng, từ đó sinh trưởng kém và dễ chết.

Tập tính sinh sống và gây hại

Tuyến trùng có chu kỳ phát triển từ 45 đến 55 ngày. Một con trưởng thành có thể đẻ tới 1000 trứng trong một túi trứng nhỏ. Trứng có thể tồn tại trong đất từ một đến hai năm nếu điều kiện thời tiết khắc nghiệt.

Chúng sinh sống quanh bộ rễ, đẻ trứng và hình thành các nốt u sần. Tuyến trùng phát triển mạnh nhất vào đầu và giữa mùa mưa khi đất ẩm và nhiệt độ thuận lợi.

Khi tuyến trùng chích hút, chúng gây ra vết thương ở rễ. Các vết thương này là “cửa ngõ” cho nấm, vi khuẩn, virus trong đất xâm nhập, khiến cây dễ bị bệnh nặng hơn.

Tác hại của tuyến trùng hại cà phê

 Gây tổn thương hệ rễ

Tuyến trùng tấn công hệ thống rễ tơ và rễ cọc, làm rễ bị đen đầu, thối, sần sùi và phình to.

  • Tuyến trùng Pratylenchus spp. tạo vết nâu đen dọc rễ.

  • Tuyến trùng Meloidogyne spp. gây nốt u, nốt sưng to làm tắc nghẽn vận chuyển dinh dưỡng.

Quan sát bằng mắt thường, rễ cây bị tuyến trùng thường ít tơ, giòn và dễ gãy.

Làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh khác

Các vết thương do tuyến trùng gây ra tạo điều kiện cho nhiều loại nấm như Fusarium oxysporum, Fusarium solani xâm nhập. Sự kết hợp giữa tuyến trùng và nấm hại khiến cây dễ bị lở cổ rễ, vàng lá, chết chậm – những bệnh rất khó trị.

 Ảnh hưởng đến sự sinh trưởng

Cây cà phê bị tuyến trùng tấn công thường vàng lá, chùn ngọn, còi cọc và dễ đổ ngã. Rễ lớn thối dần từ ngoài vào trong, cây không hấp thu được dinh dưỡng nên dần héo và chết.

 Giảm năng suất và giá trị kinh tế

Hệ rễ suy yếu khiến cây giảm năng suất rõ rệt, quả nhỏ, chất lượng hạt kém, gây thiệt hại kinh tế lớn.
Nhiều vườn cà phê bị tuyến trùng nặng phải nhổ bỏ, tái canh, mất nhiều chi phí và thời gian.

Biện pháp phòng trị tuyến trùng hại cà phê

Biện pháp phòng ngừa tuyến trùng

Để phòng ngừa hiệu quả, bà con nên áp dụng đồng bộ nhiều biện pháp canh tác và sinh học như:

  • Cày rà, loại bỏ toàn bộ rễ cũ khi trồng mới.

  • Luân canh với cây ngắn ngày hoặc cây phân xanh trong 2–3 năm.

  • Xử lý hố trồng bằng vôi (1kg/hố), kết hợp phân chuồng hoai mục và lân.

  • Trồng cây che bóng tạm thời như muồng hoa vàng để giữ ẩm và hạn chế nóng.

  • Bón phân hữu cơ, bổ sung phân bón qua lá giúp cây khỏe và phục hồi rễ.

  • Hạn chế xới xáo, tránh làm tổn thương rễ khi bón phân.

  • Không tưới nước tràn để ngăn lây lan tuyến trùng sang vườn khỏe.

  • Kiểm tra định kỳ để phát hiện và xử lý sớm.

Cách trị tuyến trùng hại cà phê

Khi phát hiện bệnh, bà con cần xử lý ngay bằng thuốc trừ tuyến trùng kết hợp thuốc trừ nấm để cắt đứt chu kỳ phát triển của chúng.

  • Phun hoặc tưới thuốc 2 lần, cách nhau 15–30 ngày, đảm bảo đất đủ ẩm khi xử lý.

  • Có thể dùng thuốc sinh học chứa Abamectin, Clinoptilolite, Paecilomyces lilacinus, Chitosan, Cytokinin.

  • Hoặc sử dụng thuốc hóa học như Benfuracarb, Carbosulfan, Ethoprophos (tùy danh mục cho phép từng năm).

Giải pháp độc quyền từ Dr.Xanh giúp kết hợp giữa xử lý tuyến trùng và cải tạo đất, phục hồi rễ, giúp cây khỏe mạnh và tăng sức chống chịu lâu dài.

Lưu ý khi phòng trị bệnh tuyến trùng rễ

  • Sử dụng đúng liều lượng và nồng độ theo hướng dẫn trên nhãn thuốc.

  • Lượng dung dịch: 2–3 lít/cây đối với cà phê kiến thiết cơ bản, 4–5 lít/cây đối với cà phê kinh doanh.

  • Không pha chung thuốc trừ tuyến trùng với phân bón lá.

  • Chỉ bón phân lá sau khi cây đã hồi phục.

  • Cây bị bệnh nặng cần được đào bỏ và tiêu hủy để tránh lây lan.

Kết luận

Tuyến trùng là kẻ thù thầm lặng dưới lòng đất, có thể khiến cả vườn cà phê mất trắng nếu không phát hiện và xử lý kịp thời. Hy vọng bài viết này của Qtashi đã mang đến cho bà con những kiến thức hữu ích để phòng và trị tuyến trùng hiệu quả, giúp cây cà phê luôn xanh tốt và đạt năng suất cao.

Nếu cần tư vấn chi tiết hơn, bà con có thể liên hệ với Qtashi để được hướng dẫn cụ thể phù hợp với điều kiện vườn trồng và loại đất của mình.