Bệnh xì mủ (chảy nhựa) do nấm Phytophthora palmivora gây ra là một trong những bệnh nguy hiểm nhất trên sầu riêng. Bệnh xuất hiện ở mọi giai đoạn sinh trưởng, tấn công từ rễ – thân – cành – lá – quả, làm suy cây, giảm năng suất và có thể gây chết cây nếu không xử lý kịp thời.

Dưới đây là tổng hợp phân tích khoa học, dễ hiểu, thực tiễn từ đội ngũ kỹ thuật QTashi, giúp bà con nhận diện – phòng – trị bệnh đúng cách.

Nguyên nhân gây bệnh xì mủ trên sầu riêng

Tác nhân chính: nấm Phytophthora palmivora.

Đặc tính nguy hiểm:

• Phát tán mạnh qua nước tưới, nước mưa, gió.

• Có roi nên di chuyển trong nước, lây lan nhanh khi vườn ẩm ướt.

• Tồn tại trong đất tới 6 năm, khó loại bỏ hoàn toàn.

• Bùng phát mạnh khi thời tiết mưa nhiều, ẩm độ cao, đất úng nước.

Những vườn có nền thấp – mô thấp – đất sét nặng – thoát nước kém sẽ có nguy cơ bị bệnh rất cao.

Những yếu tố làm bệnh xì mủ phát triển mạnh

• Đất ẩm kéo dài, mô thấp, thoát nước kém.

• Lạm dụng phân hóa học, làm giảm vi sinh vật có lợi như Trichoderma.

• Môi trường pH thấp, đất chặt, bí rễ.

• Cây có vết thương (tuyến trùng, kiến lửa, rệp sáp).

• Tán cây rậm, ít nắng → ẩm độ cao.

• Xử lý nghịch vụ, ép cây làm bông quá sức khiến cây suy yếu.

90% vườn bị xì mủ đều bắt nguồn từ bộ rễ bị tổn thương + thoát nước kém.

Triệu chứng nhận biết bệnh xì mủ

Trên rễ

• Rễ non thối, màu nâu đen.

• Rễ lớn bị mục dần → cây vàng lá, yếu, sinh trưởng chậm.

Trên thân – cành

• Vỏ đổi màu như bị thấm nước.

• Nhựa màu nâu đen chảy ra.

• Cạo phần vỏ bệnh thấy gỗ nâu đen chạy dọc thân.

• Nếu bệnh ăn sâu sẽ làm đứt mạch dẫn → cây chết đứng.

Trên lá

• Đốm nhỏ như vết bỏng nước.

• Chuyển nâu đen, lan nhanh, lá úa vàng rồi rụng.

Trên quả

• Đốm tròn nâu đen.

• Lớn dần, có sợi nấm trắng.

• Quả thối và rụng non.

Biện pháp phòng ngừa bệnh xì mủ (QTashi khuyến cáo)

a. Kỹ thuật canh tác – Quan trọng nhất

• Làm mô cao 1–1,5m, rãnh thoát nước rộng.

• Hạn chế để nước đọng quanh gốc.

• Cải tạo đất: tăng hữu cơ hoai mục, rơm mục, phân chuồng, bổ sung Trichoderma – Streptomyces.

• Quét vôi thân từ gốc lên 1m vào đầu mùa mưa.

• Tỉa cành tạo tán thông thoáng, giảm ẩm độ.

• Bón phân cân đối, không lạm dụng đạm.

b. Biện pháp hóa học

Phun hoặc tưới định kỳ đầu – giữa – cuối mùa mưa.

Nhóm hoạt chất hiệu quả:

• Metalaxyl / Mefenoxam

• Dimethomorph

• Fosetyl-Aluminium

• Phosphonate (Phosphite)

• Cymoxanil

• Mancozeb

• Gốc đồng

Dùng luân phiên để tránh kháng thuốc.

Quy trình trị bệnh xì mủ sầu riêng 

Bước 1 – Phun ướt toàn cây

Mục đích làm khô vết bệnh và chặn lây lan.
Hoạt chất nên dùng: metalaxyl, dimethomorph, fosetyl, mancozeb.

Bước 2 – Cạo sạch vết bệnh

• Cạo hết vỏ bệnh đến vùng còn khỏe.

• Vệ sinh dao giữa mỗi cây để tránh lây lan.

Bước 3 – Quét thuốc lên vết bệnh

• Pha theo tỷ lệ 100g thuốc / 1,5–2L nước.

• Quét đẫm lên toàn bộ vùng bị bệnh.

• 5–7 ngày làm lại nếu cây bị nặng.

Bước 4 – Moi rễ và xử lý gốc

• Xới nhẹ đất quanh mô.

• Quét thuốc vào rễ lớn bị bệnh.

• Tưới thuốc xuống đất, kết hợp thuốc trị tuyến trùng nếu cần.

Phục hồi cây sau khi trị xì mủ

Phân – Dinh dưỡng

• Lá: phun amino, vi lượng, rong biển.

• Gốc: kích rễ bằng các sản phẩm phục hồi rễ (ví dụ: Cytoroot, Cyto Forfarmer).

• Bổ sung Trichoderma định kỳ.

Nước – Thoát nước

• Giữ mực thủy cấp 60–80cm trong 10 năm đầu.

• Tuyệt đối không để ngập rễ.

Lưu ý quan trọng

• Không phun phân lá chứa đạm khi cây đang bệnh.

• Rễ chưa hồi phục tuyệt đối không bón phân hóa học.

• Sau 7–10 ngày có thể bổ sung NPK 33-11-11 liều nhẹ.

Một số hoạt chất trị bệnh xì mủ phổ biến

KẾT LUẬN

Bệnh xì mủ là bệnh khó trị nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu bà con:

• Chủ động thoát nước tốt

• Dùng đúng kỹ thuật canh tác

• Luân phiên hoạt chất

• Kết hợp phục hồi rễ – dinh dưỡng – vi sinh

Đội ngũ kỹ thuật QTashi luôn đồng hành cùng bà con trong quá trình quản lý bệnh hại và chăm cây theo đúng quy trình khoa học.